+84 0393.885.127
khoasp@htu.edu.vn
Khoa Sư phạm
Trường Đại học Hà Tĩnh
Âm nhạc được xem là một trong những phương tiện hữu hiệu để giáo dục thẩm mĩ cho trẻ, đặc biệt đối với trẻ trước tuổi học. Những hoạt động mang tính nghệ thuật như ca hát, nhảy múa… là một nhu cầu không thể thiếu đối với trẻ. Qua đó, âm nhạc góp phần tích cực trong việc phát triển ở trẻ cảm xúc thẩm mĩ, bồi dưỡng thị hiếu trong sáng, khuyến khích trẻ cảm nhận cái đẹp.
Giáo dục thẩm mĩ nhằm phát triển ở trẻ khả năng cảm thụ, lĩnh hội và hiểu cái đẹp, phân biệt được cái đẹp, hoạt động độc lập và sáng tạo trong khi tiếp xúc với các dạng hoạt động khác nhau.
Âm nhạc được coi là một phương tiện giáo dục thẩm mĩ có hiệu quả nhất đối với trẻ em. Giai điệu trầm bổng, tiết tấu nhịp nhàng, âm nhạc đã đưa trẻ vào thế giới của cái đẹp một cách thích thú và hấp dẫn. Những hình ảnh của con vật, của sự vật hiện tượng được nhân cách hóa, hòa quyện vào những nét đẹp của con người như: Chim chích bông (Văn Dung - Lời thơ: Nguyễn Viết Bình), Chú mèo con (Nguyễn Đức Toàn)… đã giúp trẻ cảm nhận, phân biệt, yêu quí cái đẹp và đây cũng là mầm mống cho sự sáng tạo cái đẹp. Thị hiếu âm nhạc trong sáng, lành mạnh là cái nền của tình cảm thẩm mĩ tốt đẹp.
Trong các bộ môn nghệ thuật, âm nhạc được coi là phượng tiện hiệu quả nhất để hình thành mối quan hệ thẩm mĩ với âm nhạc trong ý thức của trẻ một cách sâu sắc. Quan hệ thẩm mĩ với âm nhạc là sự phản ánh âm nhạc trong ý thức của trẻ, sự hình thành những quan hệ giữa trẻ và âm nhạc, đó là một tập hợp những mối liên hệ có lựa chọn của riêng trẻ với các tác phẩm âm nhạc và các dạng hoạt động âm nhạc. Quan hệ thẩm mĩ thể hiện những kinh nghiệm của riêng trẻ và xác định những hoạt động cũng như mọi cảm xúc gắn với âm nhạc ở trẻ và có ý nghĩa to lớn trong sự phát triển nhân cách trẻ.
Trong quá trình cảm thụ và thể hiện âm nhạc trẻ trải nghiệm những xúc động sâu sắc. Trong khi nghe nhạc trẻ cảm nhận được tính chất, tình cảm của âm nhạc, hưởng ứng những trạng thái cảm xúc có trong tác phẩm. Đồng thời âm nhạc cũng dẫn dắt trẻ đến những hiện tượng sống động của đời sống, giúp trẻ hình thành sự liên tưởng. Nhịp điệu rắn rỏi của bản hành khúc gợi cho trẻ niềm vui, hào hứng, phấn khởi… Bài hát "Ru em búp bê ngủ" đưa trẻ đến với tình cảm dịu dàng, nhẹ nhàng. Từ đó, nảy sinh tình yêu với âm nhạc, hứng thú và nhu cầu hoạt động âm nhạc.
Trong quá trình tiếp xúc với âm nhạc thị hiếu âm nhạc ở trẻ được hình thành trên cơ sở tích lũy được hoạt động âm nhạc như chăm chú lắng nghe, biết so sánh và đánh giá những khái niệm âm nhạc đơn giản và dễ hiểu nhất như biết phân biệt những phương tiện diễn tả cơ bản của âm nhạc: âm thanh cao thấp, to nhỏ; âm sắc của các giọng hát, nhạc cụ; phân biệt tính biểu cảm của các hình tượng âm nhạc khác nhau: tính êm dịu, ngân nga của đường nét giai điệu, tính sôi nổi, linh hoạt của nhịp điệu…; nhận biết được cấu trúc âm nhạc sơ giản nhất (của đoạn chậm và đoạn nhanh…).
Cuối cùng, phát triển khả năng thể hiện âm nhạc một cách độc lập và sáng tạo ở trẻ. Cụ thể:
- Tai nghe giai điệu tiết tấu và cảm giác về điệu tính.
- Biết thể hiện một cách diễn cảm trong các hoạt động âm nhạc như hát, múa, trò chơi âm nhạc.
- Có yếu tố sáng tạo trong các hoạt động biểu diễn âm nhạc
- Biết đánh giá chất lượng biểu diễn của bạn.
Nhìn chung, mức độ phát triển khả năng âm nhạc cũng đồng thời với mức độ hình thành khả năng thẩm mĩ của trẻ. Hay âm nhạc có vai trò to lớn trong giáo dục thẩm mĩ cho trẻ Mầm non.
Được tiếp xúc với âm nhạc, qua lời ca, giai điệu của các bài hát, bản nhạc giúp trẻ tưởng tượng, học nói lên cảm xúc của mình, trẻ thấy được mình có thể diễn tả những ý nghĩ, những mơ ước, những cảm xúc mạnh mẽ. Ở một chừng mực nào đó trẻ sẽ biết nhận xét, trao đổi với nhau sự cảm nhận của ý nghĩa lời ca, âm điệu, tiết tấu... của mình. Đó chính là ý nghĩa của giáo dục thẩm mĩ. Tiếp xúc với âm nhạc sẽ tạo cho trẻ có những sự ham thích khác nhau, xuất hiện dần quan hệ lựa chọn. Đó chính là cơ sở của việc hình thành thị hiếu âm nhạc. Những hình ảnh, ca từ trong bài hát rất giản dị, có tính nghệ thuật, phù hợp với lứa tuổi sẽ hình thành ở trẻ thị hiếu âm nhạc trong sáng, lành mạnh, là cơ sở của tình cảm thẩm mĩ, đạo đức tốt đẹp. Ví dụ: "Hoa trường em" - (Dương Hưng Bang) đã tạo dựng hình ảnh của cháu bé 3-4 tuổi với Bác Hồ kính yêu thật là đẹp. Lời ca trên giai điệu bay bổng như nhắn gửi, nhắc nhở các em biết vâng lời cô và chăm ngoan học giỏi.
Âm nhạc là một trong các bộ môn nghệ thuật giáo dục cái đẹp cho trẻ. Âm nhạc chân chính có giá trị nghệ thuật cảm hóa mọi người cùng hướng tới cái đẹp. Những hình ảnh mang biểu trưng về cái đẹp được thể hiện rõ trong các bài: Vườn trường mùa thu, Những khúc nhạc hồng, Chị ong nâu và em bé, Cá vàng bơi, Em là bông hồng nhỏ, Ngày vui của bé, Con cò cánh trắng, Gác trăng, Con gà trống, Bà còng đi chợ, Năm ngón tay ngoan, Bài ca đi học… Những hình ảnh đó đã nuôi dưỡng cho tâm hồn trẻ những nhận thức về cái đẹp. Từ nhận thức cái đẹp một cách khách quan đi vào chiều sâu thế giới chủ quan của trẻ.
Âm nhạc giáo dục tình cảm thẩm mĩ cho trẻ, trong đó có cái đẹp về cách ứng xử, giao tiếp với ông bà, cha mẹ, cô giáo, bạn bè và những người trong cộng đồng. Vận động theo nhịp điệu cũng như các động tác múa giúp trẻ bộc lộ cảm xúc khi nghe hát nghe nhạc.
Trong khi vận động theo nhạc, trẻ không chỉ cảm nhận, hưởng ứng với trạng thái cảm xúc có trong tác phẩm mà đồng thời trẻ còn cảm thấy cái đẹp trong các động tác, hình thể của mình, của các bạn. Điều này làm cho cảm xúc của trẻ thêm phong phú. Trên cơ sở đó trẻ thêm hứng thú với âm nhạc, thêm yêu thích và nảy sinh nhu cầu hoạt động âm nhạc cũng như hoạt động nghệ thuật.
Trong quá trình vận động theo nhạc trẻ hình dung ra các hình tượng khác nhau và tưởng tượng theo cách của mình, phối hợp với các động tác biến đổi, sáng tạo để hình thành những động tác mới lạ. Đây là cơ sở ban đầu của sự sáng tạo cái đẹp ở trẻ.
Được múa, vận động trong tập thể, trẻ dần biết nhận xét, đánh giá chất lượng biểu diễn của bạn từ đó rút ra kinh nghiệm cho chính mình. Vì vậy, giáo dục thị hiếu thẩm mĩ cho trẻ thông qua hoạt động âm nhạc trong trường Mầm non làm phong phú thêm đời sống tinh thần của trẻ, giúp trẻ cảm thụ cái đẹp tốt hơn.
Thông qua các hoạt động âm nhạc, kĩ năng vận động theo nhạc, tai nghe cũng như khả năng cảm nhận tiết tấu, giai điệu của trẻ ngày càng phát triển. Trẻ biết thể hiện một cách diễn cảm những hoạt động mang tính nhịp điệu, cũng như có yếu tố sáng tạo trong hoạt động biểu diễn, biết đánh giá chất lượng vận động. Từ đó trẻ thêm hứng thú, say mê với các hoạt động nghệ thuật và nhiệm vụ giáo dục thẩm mĩ cho trẻ cũng đạt được mục đích.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Hòa (2009), Tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ ở trường mầm non theo hướng tích hợp, Hà Nội.
2. Hoàng Văn Yến (chủ biên) và nhiều tác giả (2007), Trẻ mầm non ca hát, Nxb Âm nhạc, Vụ Giáo dục Mầm non.
TÓM TẮT
Xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu cuộc sống của con người cũng ngày càng được nâng cao, toàn nhân loại đang tiến bước mạnh mẽ trên nền văn minh mới, văn minh trí tuệ. Để phát triển con người toàn diện, con người có văn hoá đây vừa là mục tiêu đồng thời cũng là động lực trực tiếp và lâu dài, đặt ra cho ngành giáo dục trong đó giáo dục âm nhạc. Đối với trẻ mầm non, âm nhạc là nguồn sữa nuôi dưỡng thế giới tinh thần cho các em. Môn học âm nhạc ở trường mầm non nhằm trang bị cho trẻ những kiến thức âm nhạc sơ giản thông qua các bài hát, điệu múa, trò chơi âm nhạc, tạo điều kiện hình thành năng lực thưởng thức và thể hiện tác phẩm âm nhạc.
Từ khóa: Âm nhạc, Mẫu giáo lớn, Năng khiếu âm nhạc
Xem thêm: MỘT VÀI TIÊU CHÍ XÁC ĐỊNH NĂNG KHIẾU ÂM NHẠC CỦA TRẺ MẪU GIÁO LỚN (5 ĐẾN 6 TUỔI)
EM CÓ VỀ
Em có về tìm lại dấu yêu xưa
Nơi trời biển dạt dào bờ cát trắng
Ta trong nhau hoàng hôn chiều thinh lặng
Bao bâng khuâng đằng đẵng nhớ nhung này?
Em có về với biển chiều nay
Con còng gió đang chờ ngày hội ngộ
Dù vẫn biết thân còng kia bé nhỏ
Cho suốt đời dang dở với trùng khơi
Em có về với biển biếc chơi vơi
Đêm trăng sáng nghiêng trời theo nỗi nhớ
Để hồn ai nếu một lần lầm lỡ
Cũng an lòng mơ theo nửa vầng trăng!
Hơn nửa thế kỷ qua, dưới ngọn cờ của Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, phong trào học sinh, sinh viên và tổ chức Hội sinh viên Việt Nam đã có những cống hiến xuất sắc và trưởng thành vượt bậc qua các thời kỳ lịch sử cách mạng, là niềm tự hào của thế hệ học sinh, sinh viên ngày nay.
Xem thêm: Ý nghĩa và lịch sử ngày truyền thống học sinh - sinh viên Việt Nam
Trong những năm gần đây, Hà Tĩnh đã triển khai dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 - Công nghệ giáo dục ở tất cả các trường Tiểu học trên toàn tỉnh. Việc dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 theo chương trình công nghệ mới đã đem lại nhiều kết quả khả quan. Tuy nhiên, khi triển khai thực hiện chương trình đa số giáo viên cho rằng, vẫn còn một số khó khăn, bất cập. Việc trang bị cho sinh viên ngành Sư Phạm Tiểu học một phương pháp dạy học mới ngay trên ghế nhà trường, giúp các em vững vàng, tránh những bỡ ngỡ và giảng dạy tốt sau khi ra trường là việc làm có ý nghĩa quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của trường Đại học Hà Tĩnh nói chung và Khoa Sư phạm Tiểu học - Mầm non nói riêng.
(Từ khóa: Công nghệ giáo dục, chương trình, phương pháp dạy học, Tiếng Việt lớp 1, tiểu học).
Để thực hiên tốt chương trình dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD ở bậc Tiểu học trên toàn tỉnh. Sở Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các trường lựa chọn giáo viên nhiệt tình, tâm huyết, có trách nhiệm để dạy lớp 1. Toàn bộ giáo viên trực tiếp đứng lớp đã được tập huấn nội dung và phương pháp dạy học theo tài liệu Tiếng Việt lớp 1 - CGD trước khi triển khai thực hiện chương trình. Việc dạy môn Tiếng Việt lớp 1 theo chương trình công nghệ mới đã đem lại nhiều kết quả khả quan.
Theo đánh giá của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh, việc học tiếng Việt lớp 1 - CGD không chỉ giúp HS nắm chắc tri thức cơ bản về tiếng Việt và hình thành đồng thời các kĩ năng nghe - nói - đọc - viết một cách vững chắc mà HS còn luôn được tham gia các hoạt động học tập một cách chủ động, tự tin. Thông qua việc làm, các thao tác học, các em tự tìm ra và chiếm lĩnh tri thức, được phát huy khả năng tư duy và năng lực tối ưu của mình. Đồng thời quá trình dạy học theo phương pháp Công nghệ giáo dục không chỉ giúp giáo viên nâng cao trình độ và năng lực nghiệp vụ sư phạm mà cách tổ chức dạy học theo quy trình công nghệ còn giúp giáo viên đổi mới phương pháp một cách triệt để. Tuy nhiên, khi triển khai thực hiện chương trình đa số giáo viên cho rằng, vẫn còn một số khó khăn, bất cập. Ví dụ: Chương trình chưa dành nhiều thời gian luyện kỹ năng nói cho học sinh. Sách thiết kế không soạn mục tiêu của tiết dạy nên khi giảng dạy giáo viên phải tự xác định mục tiêu của bài giảng. Bên cạnh đó, một số thông tin trong tài liệu không đồng nhất. Nội dung kiến thức ở một số bài còn nặng so với nhận thức của học sinh... Đối với học sinh có năng lực kém, các em rất vất vả, khó khăn trong việc theo kịp các bạn trong lớp cũng như bảo đảm nội dung bài học.
Việc nắm bắt được những nội dung cơ bản về dạy học CGD cũng như những ưu điểm và hạn chế trong việc dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD là việc làm cần thiết đối với giáo viên tiểu học và đặc biệt có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sinh viên đang theo học ngành Sư phạm tiểu học ở trường Đại học Hà Tĩnh. Từ ý nghĩa thiết thực đó, trong phạm vi bài viết này chúng tôi trình bày về cách dạy Mẫu Âm trong môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD.
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Về lí luận
CGD coi giáo dục là một quá trình sản xuất đặc biệt. Quá trình dạy học là quá trình làm ra sản phẩm là khái niệm khoa học. Người học - học sinh - là chủ thể của quá trình, tự làm nên sản phẩm do thầy giáo tổ chức hướng dẫn thông qua mối quan hệ phân công hiệp tác trong “dây chuyền công nghệ”: Thầy thiết kế - Trò thi công.
Bản chất của CGD là tổ chức và kiểm soát quá trình dạy học bằng một Quy trình kỹ thuật được xử lý bằng giải pháp nghiệp vụ hay nghiệp vụ sư phạm.
Bản chất việc dạy Tiếng Việt lớp 1 - CGD cho học sinh là dạy cho học sinh hệ thống khái niệm của một môn khoa học nhằm giúp các em chiếm lĩnh được tri thức ngữ âm cơ bản và hình thành các kĩ năng Nghe- Nói- Đọc- Viết tương ứng. Lần đầu tiên học sinh biết tiếng là một khối âm thanh toàn vẹn như một “khối liền” được tách ra từ lời nói. Tiếp đó, bằng phát âm, các em biết tiếng giống nhau và tiếng khác nhau hoàn toàn. Sau đó, các em phân biệt các tiếng khác nhau một phần. Đến đây, tiếng được phân tích thành các bộ phận cấu thành: phần đầu, phần vần, thanh. Trên cơ sở đó, các em biết đánh vần một tiếng theo cơ chế hai bước. Học sinh học cách phân tích tiếng tới đơn vị ngữ âm nhỏ nhất, đó là âm vị (gọi tắt là âm). Qua phát âm, các em phân biệt được phụ âm, nguyên âm, xuất hiện theo thứ tự của bảng chữ cái TiếngViệt. Khi nắm được bản chất mỗi âm, các em dùng kí hiệu để ghi lại. Như vậy, con đường chiếm lĩnh đối tượng của CGD đi từ âm đến chữ.
1.2. Nguyên tắc xây dựng chương trình Tiếng Việt 1 - CGD
CGD được xây dựng từ 3 nguyên tắc cơ bản: nguyên tắc phát triển, nguyên tắc chuẩn mực, nguyên tắc tối thiểu. Ba nguyên tắc này xuyên suốt trong toàn bộ hệ thống Bài học Tiếng Việt1-CGD.
- Nguyên tắc phát triển: đòi hỏi mỗi sản phẩm của thời điểm trước(của một tiết học hay một bài học) đều có mặt trong sản phẩm tiếp sau. Vì thế mà các Bài học trong chương trình Tiếng Việt 1- CGD được xây dựng trên một trật tự tuyến tính lôgic, khoa học: Tiếng, Âm, Vần, Nguyên âm đôi.
- Nguyên tắc chuẩn mực: được thể hiện ở tính chính xác của các khái niệm khoa học, tính chuẩn mực trong cách lựa chọn thuật ngữ để định hướng và tổ chức quá trình phát triển của học sinh.
- Nguyên tắc tối thiểu: yêu cầu việc xác định và lựa chọn một số chất liệu tối thiểu và một số vật liệu tối thiểu cho chất liệu đó nhằm đảm bảo tính vừa sức đối với học sinh lớp1.
1.3. Phương pháp dạy học
Quy trình Công nghệ bao gồm hai công đoạn là công đoạn Lập mẫu và công đoạn Dùng mẫu. Lập mẫu là quá trình Thầy tổ chức cho học sinh chiếm lĩnh khái niệm trên một vật liệu xác định. Dùng mẫu là luyện tập với vật liệu khác trên cùng một chất liệu với công đoạn Lập mẫu. Để thực hiện quy trình này, thầy phải sử dụng phương pháp Mẫu. Thầy phải xuất phát từ Mẫu, phân tích Mẫu và vận dụng Mẫu. Mỗi mẫu cơ bản trên tương ứng với quy trình của một tiết Lập mẫu. Dựa trên quy trình của tiết Lập mẫu đó có thể xây dưng nhiều tiết dùng mẫu.
Bên cạnh phương pháp Mẫu còn phải kể đến một phương pháp đặc trưng xuyên suốt quá trình dạy học theo quy trình công nghệ - phương pháp Việc Làm. Đây là phương pháp dạy học hoàn toàn mới, xây dựng trên cơ sở sự hợp tác mới giữa Thầy và Trò. Trong đó, Thầy tổ chức việc học của học sinh (Thầy không giảng, chỉ giao việc, hướng dẫn, theo dõi, điều chỉnh) thông qua những việc làm cụ thể và những thao tác chuẩn xác do các em tự làm lấy. Điều này thể hiện rất rõ qua toàn bộ thiết kế TV1-CGD.
Ngoài ra, công nghệ giáo dục cũng dung nạp một số phương pháp truyền thống như: Nêu vấn đề, trực quan, vấn đáp... coi đó như những hình thức, thủ pháp dạy học nằm trong hệ thống của mình.
1.4. Tổ chức nhận xét, đánh giá sản phẩm giáo dục
CGD nhấn mạnh vấn đề đánh giá sản phẩm giáo dục thông qua hoạt động của HS, đánh giá dựa trên quá trình chứ không phải đánh giá dựa vào kết quả tại một thời điểm. Việc dánh giá không chỉ dừng ở phương diện kiến thức, kĩ năng mà còn xem xét ở góc độ ý thức học tập và phương pháp học tập. Học môn Tiếng Việt 1 - CGD, học sinh không chỉ ý thức được các hoạt động của chủ thể mà còn tự kiểm soát được quá trình hình thành tri thức. Học sinh không chỉ có thói quen làm việc độc lập mà còn hình thành một phương pháp tự học, tự mình chiếm lĩnh kiến thức thông qua hoạt động của chính bản thân. Để đánh giá học sinh, CGD không chỉ nhìn nhận trong cả quá trình mà còn so sánh đối chiếu với chính cá thể đó ở các thời điểm khác nhau. Sự tiến bộ của một HS phải được so sánh với chính bản thân học sinh trong cùng một hoạt động.
Có 4 mức độ đánh giá đối với quá trình chiếm lĩnh đối tượng học sinh: 1. làm được; 2. làm đúng; 3. làm đẹp; 4. làm nhanh.
(Mức 1, 2 là yêu cầu cơ bản, tối thiểu cần đạt cho 100% học sinh. Mức 3, 4 thể hiện sự phân hóa học sinh rõ nét trong quá trình dạy học).
2. DẠY MẪU ÂM TRONG CHƯƠNG TRÌNH MÔN TIẾNG VIỆT LỚP 1 -CGD
Để dạy tốt mẫu Âm trong chương trình môn Tiếng Việt lớp 1 – CGD (gồm 40 bài), trước hết giáo viên cần phải nghiên cứu kĩ mục tiêu, nội dung, chương trình môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD nói chung cũng như mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học mẫu Âm của từng bài dạy nói riêng.
Biết được đối tượng chương trình Tiếng Việt lớp 1- CGD là cấu trúc ngữ âm của Tiếng Việt. Đông thời nắm được dạy Tiếng Việt lớp 1- CGD là dạy theo thiết kế bài học chuyển từ năm bước lên lớp truyền thống sang bốn việc. Dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác học tập, chiếm lĩnh tri thức và hoàn thiện kỹ năng.
Bên cạnh đó, giáo viên cần phải nắm chắc hai phương pháp dạy chương trình Tiếng Việt lớp 1- CGD.
2.1. Mục tiêu chương trình môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD
Học xong chương trình Tiếng Việt lớp 1 - CGD học sinh đạt được các mục đích sau:
- Học sinh đọc thông, viết thạo, không tái mù.
- Học sinh nắm chắc luật chính tả.
- Học sinh nắm chắc hệ thống cấu trúc ngữ âm Tiếng Việt.
2.2. Đối tượng chương trình môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD
Đối tượng của môn Tiếng Việt lớp1 - CGD chính là cấu trúc ngữ âm của tiếng Việt bao gồm:
- Tiếng
- Âm và chữ
- Vần
2.3. Nội dung chương trình môn Tiếng Việt lớp 1 - CGD
Gồm 4 bài: Bài 1: Tiếng; Bài 2: Âm; Bài 3: Vần; Bài 4: Nguyên âm đôi.
Trong đó, mẫu Âm có 40 bài (34 bài về âm, 06 bài về luật chính tả).
2.4. Phương pháp dạy chương trình Tiếng Việt lớp 1- CGD
- Phương pháp mẫu:
+ Lập mẫu, sử dụng mẫu.
Phương pháp lập mẫu rất quan trọng nó thể hiện sự thành công hay thất bại của cả bài, thể hiện cách làm giúp học sinh chiếm lĩnh kiến thức mới. Vì vậy, phải làm đúng quy trình bốn việc. Thực thi chuẩn xác từng thao tác, không bỏ qua thao tác, không bỏ qua việc làm nào. Dạy hết việc một sang việc hai, hết việc hai sang việc ba, hết việc ba mới sang việc bốn. Dạy đâu chắc đó rồi mới chuyển sang công đoạn dùng mẫu. Việc dùng mẫu củng cố vững chắc hơn chất liệu đã có.
+ Làm mẫu, tổ chức học sinh làm theo mẫu đã có.
- Phương pháp làm việc:
+ Tổ chức việc học của trẻ em thông qua những việc làm cụ thể và những thao tác chuẩn xác do các em tự làm lấy.
2.5. Mẫu Âm
1.5.1. Mục tiêu
- HS nắm chắc 38 âm vị của Tiếng Việt cũng như cách viết của các âm vị này.
- Biết phân biệt nguyên âm, phụ âm qua phát âm dựa vào luồng hơi bị cản hay luồng hơi đi ra tự do.
- Biết ghép phụ âm với nguyên âm tạo thành tiếng. Sau đó, thêm thanh để được tiếng mới.
- Biết phân tích tiếng thanh ngang thành 2 phần: phần đầu và phần vần, phân tích tiếng có dấu thanh thành tiếng thanh ngang và dấu thanh (cơ chế tách đôi).
- Đọc trơn, rõ ràng đoạn văn có độ dài 20 tiếng. Tốc độ đọc tối thiểu là 10 tiếng / phút.
- Nghe viết chính tả được tất cả các tiếng có vần chỉ có âm chính. Viết đúng kiểu chữ thường cỡ vừa. Tốc độ tối thiểu là 3 phút/ một tiếng.
- Nắm chắc cấu tạo của tiếng gồm 3 bộ phận cấu thành: Thanh, âm đầu, vần (vần chỉ có âm chính).
- Nắm chắc luật chính tả e,ê,i.
2.5.2. Quy trình
Bài: Âm (gồm hai công đoạn)
a) Công đoạn 1: Lập mẫu (Mẫu /ba/ - Phân biệt nguyên âm/ phụ âm)
Mục đích, yêu cầu: Làm theo đúng Quy trình 4 việc, thực thi chuẩn xác từng thao tác, làm ra sản phẩm chuẩn xác, xứng đáng là mẫu chuẩn mực cho tất cả các tiết học của bài.
b) Công đoạn 2: Dùng mẫu (Áp dụng cho tất cả các bài còn lại của mẫu Âm). Quy trình giống tiết lập mẫu, tuy nhiên cần chú ý:
Mục đích của tiết dùng mẫu là:
- Vận dụng quy trình từ tiết lập mẫu.
- Luyện tập với vật liệu khác trên cùng một chất liệu với tiết lập mẫu.
+ Yêu cầu giáo viên trong tiết dùng mẫu:
- Nắm chắc quy trình từ tiết lập mẫu.
- Chủ động linh hoạt trong quá trình tổ chức tiết học sao cho phù hợp với học sinh lớp mình.
3. Minh hoạ tiết dùng mẫu:
Tuần 3 (tiết7,8)
ÂM /E/
Việc 1. Chiếm lĩnh ngữ âm
Mục đích: HS phát âm tiếng chứa âm mới, nhận ra âm mới là nguyên âm hay phụ âm, vẽ được mô hình phân tích tiếng có âm mới.
1.1. Giới thiệu âm mới
- GV phát âm tiếng mẫu: /đe/
- Yêu cầu HS phát âm lại: /đe/ (đồng thanh, nhóm, cá nhân)
1.2. Phân tích tiếng
- GV yêu cầu HS phân tích tiếng /đe/ (kết hợp vỗ tay) để biết phần đầu là âm /đ/ và phần vần là âm / e/.
- GV hỏi: Tiếng / đe / có âm nào đã học? Âm nào chưa học?
- HS trả lời: Âm /đ/ đã học, âm /e/ chưa học.
- GV phát âm mẫu: /e/
- GV cho HS phát âm lại âm /e/, nhận xét khi phát âm âm /e/, luồng hơi bị cản hay luồng hơi đi ra tự do?
- HS nhận xét luồng hơi đi ra tự do.
- GV yêu cầu HS kết luận âm /e/ là nguyên âm hayphụ âm?
- Cho HS nhắc lại: /e/ là nguyên âm (Đồng thanh, nhóm, cá nhân)
1.3. Vẽ mô hình
- GV yêu cầu HS vẽ mô hình hai phần tiếng /đe/ trên bảng con. Chỉ tay vào mô hình đọc, phân tích.
- GV vẽ ở bảng lớp
- GV yêu cầu HS viết âm /đ/ vào phần đầu của mô hình và nhắc lại /đ/ là phụ âm.
- GV nói: Phần vần ở mô hình là âm /e/, ta chưa biết chữ, tạm thời để trống, ta vào việc 2.
Việc 2: Học viết chữ ghi âm /e/
Mục đích: HS nắm được cấu tạo chữ e in thường và chữ e viết thường. HS nắm được quy trình và viết được chữ e viết thường cỡ vừa, viết được các tiếng có âm /e/.
2.1. Giới thiệu cách ghi âm bằng chữ in thường.
- GV giới thiệu chữ “e” in thường. (Dùng chữ mẫu hoặc viết mẫu lên bảng, mô tả cấu tạo chữ “e” để HS nhận biết khi đọc bài.)
2.2. Hướng dẫn viết chữ e viết thường.
- GV đưa chữa mẫu, mô tả về độ cao, độ rộng. Sau đó GV vừa viết mẫu vừa hướng dẫn điểm đặt bút, lia bút, chuyển hướng bút, điểm kết thúc.
- HS luyện viết vào bảng con chữ “e” viết thường.
2.3. Viết tiếng có âm vừa học
- GV yêu cầu HS đưa tiếng /đe/ vào mô hình, thay các phụ âm đầu d, ch, c, b để tạo tiếng mới mỗi lần thay đều phân tích kết hợp với tay. (HS ghi vào bảng con)
- GV yêu cầu HS thay dấu thanh vào tiếng /đe/ tạo tiếng mới mỗi lần thay đều phân tích kết hợp với tay. (HS ghi vào bảng con)
* Chú ý: GV hương dẫn học sinh các nét nối và vị trí đánh dấu thanh của tiếng.
2.4. Hướng dẫn HS viết vở “Em tập viết – CGD lớp 1”, tập một
Bước 1: Hướng dẫn HS viết bảng con chữ: bé, da dẻ.
Bước 2: HS visết vở “Em tập viết – CGD lớp 1”, tập một
- GV hướng dẫn cách tô chữ “e” và khoảng cách giữa các chữ theo điểm chấm tọa độ trong vở, nét nối giữa các con chữ b,e, khoảng cách giữa các tiếng trong một từ “ da dẻ”.
- GV kiểm soát quá trình viết của học sinh và chấm bài.
Việc 3: Đọc
Mục đích: HS đọc trôi chảy từ mô hình tiếng đến âm, tiếng từ, câu trong bài.
3.1 Đọc chữ trên bảng lớp
- Phần này giáo viên linh động chọn âm, tiếng luyện tùy vào đối tượng trong lớp mình.
- Đọc từ dễ đến khó, từ tiếng có thanh ngang đến các tiếng có dấu thanh (đe,đè, đé, đẻ, đẽ, đẹ), rồi đến (bè, dẻ , chè).
3.2. Đọc trong sách giáo khoa “Tiếng Việt – CGD lớp 1”, tập 1.(Đọc từ trên xuống, từ trái sang phải).
* Chú ý: sử dụng nhiều hình thức đọc (nhóm, cá nhân, cả lớp), các mức độ đọc ( T- N- N- T)
Việc 4: Viết chính tả:
Mục đích: HS viết đúng chính tả các chữ ghi tiếng chè,be bé, e dè…
4.1. Viết bảng con/ viết nháp
- GV đọc cho HS nghe viết từng tiếng vào bảng con hoặc nháp.
- HS phát âm lại, phân tích rồi viết trên bảng con, viết xong lại đọc lại.
4.2. Viết vào vở chính tả.
GV thực hiên đúng theo quy trình mẫu:
+ Bước 1: Phát âm lại( đồng thanh).
+ Bước 2: Phân tích( bằng thao tác tay).
+ Bước 3: Viết.
+ Bước 4: Đọc lại.
3. KẾT LUẬN
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và khảo sát thực tiễn tại các trường tiểu học trên địa bàn Hà Tĩnh, nắm bắt được những thuận lợi, khó khăn và kết quả đạt được của giáo viên khi dạy học môn Tiếng Việt lớp 1- CGD. Chúng tôi đã đi vào phân tích về cách dạy Mẫu Âm trong môn Tiếng Việt lớp 1 -CGD nhằm trang bị cho sinh viên ngành Sư Phạm Tiểu học một phương pháp dạy học mới ngay trên ghế nhà trường, giúp các em vững vàng, tránh những bỡ ngỡ và giảng dạy tốt sau khi ra trường. Thiết nghĩ, đây là việc làm cần thiết và ý nghĩa nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của trường Đại học Hà tĩnh nói chung và Khoa Sư phạm Tiểu học - Mầm non nói riêng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Hồ Ngọc Đại (2015), SGK Tiếng Việt lớp 1 – CGD, tập 1,2,3, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
[2]. Hồ Ngọc Đại (2015), STK Tiếng Việt lớp 1 – CGD, tập 1,2,3, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
[3]. Tài liệu tập huấn “Chuyên đề Giáo dục công nghệ môn Tiếng Việt lớp 1”.