Khoa Sư phạm

Trong suốt những năm đầu của thế kỷ 20, trường phái trừu tượng đã trở thành một trào lưu thống trị thế giới. Trường phái này đã đi ngược lại hoàn toàn với quan niệm truyền thống rằng: nghệ thuật là sự mô phỏng thế giới tự nhiên. Chính điều này đã giải thích vì sao những tác phẩm thuộc trường phái trừu tượng đều không thể tìm ra bất kỳ một đối tượng hay vật thể nào có thể thấy được ở thế giới bên ngoài.

Nghệ thuật trừu tượng trong Hội họa

Tiếp phần 1

…Những sắc thái giai điệu của màu sắc trong nghệ thuật trừu tượng là một câu chuyện lớn, một chủ đề lớn vô cùng phong phú đa dạng. Chúng ta có thể cảm nhận rằng các màu sắc khác nhau sẽ ảnh hưởng đến cảm xúc và cả tinh thần của mỗi chúng ta. Có những màu làm ta thấy gần gũi mát mẻ dễ chịu, nhưng có những mầu sắc gây dị ứng ức chế làm ta buồn ngủ, khó chịu, nhức mắt như bị nghe những tiếng động mạnh chói tai.

Khi chiêm ngưỡng một tác phẩm trừu tượng đẹp – nó kích thích xúc tác có thể tạo nên một khoái cảm đặc biệt nào đó làm cho ta cảm thấy tâm hồn hưng phấn tràn đầy năng lượng, đôi khi nó gợi ý tưởng sáng tạo đến mỗi chúng ta ở những lĩnh vực khác không thuộc về nghệ thuật. Bởi nên giới tri thức tinh hoa phương Tây rất ngưỡng mộ và thường xuyên lưu tâm sưu tầm và đi xem các cuộc triển lãm nghệ thuật mang tính trừu tượng ở các gallrey và các bảo tàng nghệ thuật hiện đại. Mỗi tác phẩm trừu tượng sẽ tác động đến chúng ta, tạo ra năng lượng rất khác nhau tùy thuộc vào hòa sắc, số lượng tần suất màu, tông màu, chất liệu màu, kích thước tác phẩm, nơi trưng bày và điều hệ trọng nhất là khả năng thụ cảm nghệ thuật, thói quen thị giác để có thể hòa nhập vào tác phẩm. Nó là sự khám phá những cảm xúc dị biệt của mỗi cá nhân khi thưởng ngoạn tác phẩm. Bất kỳ ai, bằng sự trải nghiệm cuộc sống, bằng trực giác của mình đều có thể tự do có quyền tự diễn giải cảm xúc và khả năng thụ cảm thẩm mỹ của cá nhân mình khi được chiêm ngưỡng những tác phẩm trừu tượng.

Có thể nói tính trừu tượng đã có ở khắp nơi trên thế gian này – chúng ta thấy các hoa văn trang trí trong các bộ trang phục của người da đỏ hay các dân tộc thiểu số ở các vùng rừng núi cao của nhiều quốc gia đều cho thấy tính trừu tượng rất rõ nét và đã có từ thời xa xưa. Chúng ta ngắm nhìn những mảng tường, những phiến đá nham nhở nứt nẻ chất chứa bao ký ức xa xăm, ngắm nhìn màu sắc của những bông hoa, những cánh bướm, ngắm nhìn mặt hồ nước lung linh gợn sóng nhấp nhô, những ngọn đồi núi trùng điệp, những cánh rừng xanh bát ngát, những thảo nguyên mênh mông, ngắm nhìn biển xanh trải rộng đến tận đường chân trời, những vầng mây lững lờ trôi trong ánh chiều thu, những sa mạc cát rộng lớn hoang vu, những dãy núi băng tuyết trắng xóa… Tất cả chúng đều có thể gợi lên những hình ảnh mang tính trừu tượng giúp họa sĩ có thể sử dụng làm tư liệu cho tác phẩm trừu tượng.

Tác phẩm trừu tượng khám phá thế giới vô thức và bản chất bên trong của tâm hồn, khám phá bản chất của ý thức, và những câu hỏi mang tính chiêm nghiệm vượt thời gian về tính siêu việt và tâm linh trong sự ám ảnh mơ hồ luôn được đặt ra nhưng không thể lý giải… thể hiện những thứ nằm ngoài những gì chúng ta có thể nhìn thấy bằng mắt. Thay vì khắc họa những hình ảnh mà chúng ta có thể dễ dàng nắm bắt hoặc hiểu được, nghệ thuật trừu tượng tập trung vào thế giới tự do của trí tưởng tượng và những xung động xuất thần của trực giác để sáng tạo nên những hình ảnh mà trước đó kinh nghiệm thị giác của con người chưa được biết đến và nó có khả năng dị biệt rất đặc thù – rất đơn giản chỉ bằng duy nhất một hay vài hình khối bình dị tối giản, vài vệt màu, vài mảng màu, vài đường thẳng, vài đường cong uốn lượn bất thường hay buông rơi vài nét đơn sơ rất vu vơ cũng có thể tạo ra hiệu ứng thẩm mỹ vô cùng mạnh mẽ gây ấn tượng mãnh liệt đến cảm xúc và tinh thần, nó có thể làm ánh nên niềm vui hân hoan sung sướng đủ sức làm lay động tâm hồn hay nỗi buồn cô đơn ám ảnh về thân phận nhỏ bé của kiếp con người mênh mang trôi dạt…

Khi chúng ta lắng nghe âm nhạc không lời, chúng ta không thể cầm nắm chạm vào từng nốt nhạc, chúng ta không nhìn thấy những nốt nhạc, chạm vào những âm thanh du dương bay trong không gian… Những âm thanh giai điệu của bản nhạc hoàn toàn trừu tượng và chúng không thể chuyển thành ngôn ngữ chữ nghĩa lời nói… dù vậy chúng ta vẫn có thể cảm nhận được sự vui buồn của bản nhạc , nó có thể quyến rũ hút hồn làm thăng hoa cảm xúc xao xuyến tâm hồn mỗi chúng ta. Khi chiêm ngưỡng, xem một tác phẩm điêu khắc hay hội họa trừu tượng cũng vậy, chúng ta cũng sẽ liên tưởng giống như ta đang được lắng nghe một bản nhạc không lời… những hình khối, những mảng màu, những vệt màu, những đường cong, đường thẳng, những dấu chấm, những hình vuông, hình tròn, tam giác, tứ giác… những sắc màu mờ ảo hỗn mang mơ hồ được nhào nặn được sắp đặt bố cục trên bề mặt tranh làm cho mỗi chúng ta phải suy tư tìm hiểu và tự đặt ra những câu hỏi tại sao, tại sao những hình ảnh vô hình đó lại có thể gây ấn tượng làm lay động cảm xúc, làm con tim rung động ? Và chúng ta hãy nhâm nhi thưởng ngoạn các tình huống của hình khối của sắc màu của đường nét mà chưa vội vàng cần phải hiểu ngay ý nghĩa tác phẩm cho đỡ nhọc lòng bởi đôi khi suy tư lý trí làm chậm lại nhịp điệu cảm xúc của mỗi chúng ta đang dâng tràn để tận hưởng khoái cảm do tác phẩm đem đến… Đôi khi có những người đã cảm nhận được vẻ đẹp của nghệ thuật trừu tượng mà chưa từng được học hỏi hiểu biết về nghệ thuật trừu tượng, có lẽ đó là do thiên phú, họ được Chúa ban cho đôi mắt và tâm hồn có sự mẫn cảm đặc biệt với vẻ đẹp của nghệ thuật trừu tượng…

Nghệ thuật nói chung không thể dùng ngôn ngữ chữ nghĩa lý giải một cách rõ ràng mạch giống như văn chương. Bởi nên để thấu hiểu, và có khả năng thụ cảm sâu sắc, hầu hết mỗi chúng ta đều phải có quá trình học hỏi trau dồi trải nghiệm trực tiếp mới có thể nhận biết được vẻ đẹp thực sự của nghệ thuật trừu tượng. Có lẽ chúng ta không nên cố gắng xác định ngay ý nghĩa chính xác bằng ngôn từ cho một thứ thuộc về sáng tạo làm thỏa mãn nhu cầu khát vọng tinh thần tự do của người nghệ sĩ. Chúng ta không cần biết chính xác ngay tác phẩm nghệ thuật phải nói về cái gì , ám chỉ điều gì , tác giả muốn ngợi ca hay phê phán cái gì… điều hệ trọng là những tác phẩm trừu tượng đó khơi dậy những gì trong tâm hồn, trong suy tư của mỗi chúng ta, tạo nên niềm vui hay nỗi buồn cho mỗi chúng ta để mỗi chúng ta có sự trân trọng sâu sắc hơn đối với những tác phẩm trừu tượng.

Không có câu trả lời đúng hay sai cho một tác phẩm nghệ thuật trừu tượng. Đôi khi nó không bàn đến xấu hay đẹp. Bởi bản chất của nó là đưa ra những hình ảnh nhằm đánh động tinh thần kích thích sự tò mò, gợi mở sự sáng tạo, nó cho phép người thưởng ngoạn tham dự xâm nhập vào tác phẩm để tự chiêm nghiệm cá nhân, được tự do khám phá tự đặt ra một ý nghĩa nào đó mà người xem tự cảm thấy, nhận thấy.

Vẻ đẹp và sự tự do của nghệ thuật trừu tượng là hoàn toàn tự do theo đúng nghĩa đen của nó. Vì vậy, đó là cách hoàn hảo để thể hiện những khái niệm trừu tượng vô hình. Các nghệ sĩ đã tìm kiếm một phương cách mới để thể hiện biểu lộ trí tưởng tượng, cảm xúc, nhận thức tư tưởng của chính họ… một cảm xúc trào dâng mãnh liệt, lắng sâu, lặng lẽ, vô ngôn, vô hình thể dần dần được hình thành và trở thành một phần cốt yếu không thể thiếu trong lĩnh vực nghệ thuật thị giác. Những người sành điệu về nghệ thuật khi thưởng ngoạn chiêm ngưỡng tác phẩm trừu tượng, họ thường thư giãn buông thả tâm hồn như đang lắng nghe những bản nhạc không lời, tâm trạng chìm sâu vào tác phẩm hòa nhập với những giai điệu, âm thanh của bản nhạc và mỗi chúng ta sẽ tự khám phá ra cảm xúc của chính ta khi được chiêm ngưỡng trực tiếp những tác phẩm trừu tượng. Trạng thái này dần dần sẽ bổ sung thêm một lớp ý nghĩa nhân văn sâu sắc và giá trị thẩm mỹ cho mỗi cách hiểu của chúng ta về một tác phẩm nghệ thuật trừu tượng và chúng ta có thể thẩm thấu hiểu thêm về những ý tưởng của người nghệ sĩ ẩn đằng sau một tác phẩm trừu tượng.

Thời đại thay đổi – những nhu cầu mới xuất hiện nên cần có những kỹ thuật mới. Nghệ thuật trừu tượng là cách mới mẻ để thể hiện những ý tưởng lạ độc sáng trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, nó phá vỡ các quy tắc về nghệ thuật của truyền thống từ lâu đã trở nên đông cứng đã suy giảm sự kích thích đến tư tưởng sáng tạo để có thể làm ra những tác phẩm theo tinh thần mới của thời đại mới.